Achterste rij v.l.n.r.:
Tjalling Dijkstra, Domien Ettema, Sip Luxwolda, Siep Brouwer
Middelste rij v.l.n.r.:
Jan Bergmans, Johan Roukema, Siete Wouters, Eef Gerstel, Melle Postema
Voorste rij v.l.n.r.:
Gerrit Bontes, Lies Bijlsma, Annie Roorda, Hilleke Dalmijn, Els Post
Harlinger ploeg won Zeskamp en Spel zonder Grenzen
NCRV Zeskamp en het internationale Spel zonder Grenzen waren mateloos populair bij de Nederlandse tv-kijker.
Halverwege de zestiger jaren ging de spelshow, waarin steden met elkaar streden, van start.
Franeker had al een keer meegedaan en Harlinger sporters vonden dat het in 1972 tijd werd om ook eens mee te doen.
Tekst: Wout Gerstel
Foto’s: Archief Anna Kuipers
Sportinstructeurs Sip Luxwolda en Melle Postema namen het initiatief en vroegen Aeger Bouma, de zakelijk leider van de Franeker zeskampploeg, om hen te adviseren.
Bouma werkte bij de Nederlandse Middenstands Bank in Harlingen. Dus hij kreeg als Klokkendief dispensatie om het Tobbedansersteam te helpen.
Bouma legde uit dat er een budget van ongeveer 10.000 gulden nodig was, maar dat Harlingen een enorme kans had om de stad te promoten.
De gemeente zou garant moeten staan voor dat bedrag, maar volgens de Franeker penningmeester kon dat geld wel worden ingezameld in Harlingen.
Garantstelling
De gemeenteraad was unaniem: niemand was het eens met de garantstelling.
Er was overleg met de NCRV. Er werd een serieuze begroting opgesteld voor 9.000 gulden.
Het Centraal Comité en de Harlinger Ondernemers Vereniging wilden elk garant staan voor 3.000 gulden.
Met die financiële steun wilde de gemeenteraad wel de benodigde garantstelling aan de NCRV verlenen.
Anna Kuipers-Roorda bewaarde alle krantenknipsels, oorkondes en medailles.
Onlangs keek zij samen met Eef Gerstel alle plakboeken door.
De constatering: Ze zijn geen spat veranderd.
Selectie van team
Een zware selectieprocedure volgde. Tientallen sporters werden afgewezen. Het was werkelijk topsport. Er werd drie keer in de week heel zwaar getraind door de groep van zestien geselecteerde sporters.
Melle Postema werd captain, Sip Luxwolda trainer en Gerrit Bontes hulptrainer. Gré Jongeling werd de masseuse van het team.
Bestuur
Een achtkoppig bestuur moest zorgen dat het geld binnenkwam.
Ik werd zelf als pr-man aangetrokken met de opdracht om Harlingen enthousiast te maken.
De belangrijkste taak van het bestuur was om te zorgen voor alle faciliteiten zoals sportzaal, kleding, vervoer naar de wedstrijden én een bouwploeg om diverse spellen vooraf na te bouwen. De zeskampers konden daardoor hun opdrachten in de laatste weken voor de wedstrijden intensief oefenen.
Ook was het de taak van het bestuur om een supportersploeg te formeren.
De Harlinger Stadsfilmer Jacob Roorda volgde de zeskampploeg bij de wedstrijden en op de televisie. Hij maakte daar een prachtige documentaire van. GPTV ging 30 jaar later (dus 20 jaar geleden) bij hem en andere zeskampers op bezoek.
Zwangerschap verboden!
Overigens bemoeide het bestuur zich ook met zaken waar we nu vragen bij zouden stellen.
Zo kwam er een verbod voor de dames om zwanger te raken tijdens de Zeskampperiode. Opmerkelijk was dat de eerste dame die wel zwanger bleek te zijn, de echtgenote van een bestuurslid was. Ja, inderdaad, mijn eigen vrouw Eef. Haar zwangerschap kwam vlak voor de eerste wedstrijd aan het licht toen zij een miskraam kreeg. Overigens deed ze 5 dagen later al weer mee aan de eerste wedstrijd in de Frieslandhal in Leeuwarden. Dat geeft toch wel aan hoe fanatiek de deelnemers waren.
Competitie
Na meer dan 10 jaar NCRV-zeskamp was het tv-seizoen 1973 – 1974 het laatste jaar van de zeskamp. In de tachtiger jaren werd er nog een poging gedaan om het spel op tv terug te brengen, maar dat mislukte vrijwel volledig.
Aan de competitie 1973-1974 deden 18 steden mee. Zij werden ingedeeld in drie groepen van zes. Harlingen was ingedeeld in het zestal met Gendringen, Pijnacker, Steenwijk, Veldhoven en Weert.
De groep van Harlingen moest meedoen aan twee wedstrijden in Leeuwarden en Arnhem.
De teams die na twee wedstrijden op de eerste en tweede plaats van de competitie stonden, mochten meedoen aan de finale in Ahoy Rotterdam.
Zo’n finaleplaats gaf ook recht op deelname aan het internationale Spel zonder Grenzen.
Nummer 1 en 2 van de finale mochten in 1974 meedoen, de andere teams in tweetallen in 1975 en 1976.
Wie ooit heeft gekeken herinnert zich ongetwijfeld de presentator Dick Passchier en commentator Barend Barendse met zijn geblokte pet.
Hilarische spelonderdelen
Zeskamp was vrijwel synoniem voor zwembad en zeephelling. De deelnemers zorgden met hun capriolen voor hilarische televisie, maar na 10 jaar was dat lolletje er een beetje af.
De NCRV kwam daarom met twee nieuwe spelelementen die voor meer lachsalvo’s moesten zorgen in de competitiewedstrijden:
• Het Doe-het-zelf-spel waarin een handige plaatsgenoot zijn of haar kwaliteiten moest bewijzen. In Harlingen werd klusjesman Domien Ettema voor deze functie gekozen.
• Het Supportersspel, gespeeld door mannelijke en vrouwelijke toeschouwers van verschillende leeftijden. Met een ‘rad van fortuin’-achtige draaiende wijzerplaat werd bepaald welke toeschouwers uit een poule van 30 zouden deelnemen.
Super-zeskamper
Een belangrijke plaats werd ingeruimd voor de Super-zeskampers. Deze topsporters kwamen in elke wedstrijd zes keer in actie tussen de andere spelelementen.
Eerste wedstrijd
De eerste wedstrijd waaraan Harlingen mocht deelnemen, werd op 20 oktober 1973 gehouden in de Frieslandhal in Leeuwarden.
Er reed zelfs een speciale trein voor de honderden supporters. De trein stopte bij de Frieslandhal! Een thuiswedstrijd zou je zeggen, maar dat viel behoorlijk tegen.
De Leeuwarder Courant kopte de maandag na de wedstrijd: “Ontbijt op bed vloerde sterke Harlinger ploeg.”
Het Harlinger team werd vierde van de zes bij het eerste spel, een sulkyrace met een paard van schuimrubber.
Het volgende teamspel was Bruggen bouwen. Twee Harlinger heren moesten door tweezijdig te hangen een brug van losse blokken schuimplastic zo lang mogelijk boven het beruchte zeskampzwembad houden.
Dat mislukte en leverde een laatste plaats op.
NCRV-Zeskamp introduceerde ook een Surprisespel waar de teams zich dus niet op hadden kunnen voorbereiden.
De teams moesten een grote bal van 100 kilo gevuld met water over een lastig parcours duwen.
Voor de wat stil geworden supporters was dit een lichtpuntje, want Harlingen werd derde en kreeg 4 wedstrijdpunten.
De Harlinger klusjesman won vervolgens het nieuwe Doe-het-zelf-spel. Domien Ettema moest een gedeeltelijk gedemonteerde fiets zo snel mogelijk in elkaar zetten en daarna een parcours door de Frieslandhal rijden. Ettema was de snelste van alle handige mannen!
Ondertussen waren de Superzeskampers volop bezig op skeelers, klauterend over een stormbaan, strompelend op stelten, wankelend op een evenwichtsbalk en trappend op een wel heel klein fietsje.
Siete Wouters, de Harlinger superzeskamper, bewees zijn kwaliteiten en eindigde samen met zijn Steenwijker collega op een gedeelde eerste plaats.
Met het laatste spel in zicht leidde Steenwijk met 20,5 wedstrijdpunten.
Harlingen stond dankzij de winst van de doe-het-zelver en de superzeskamper met 19,5 punten op de tweede plaats.
Supportersspel
Het nieuwe supportersspel moest Harlingen naar de winst brengen. Voor Harlingen werden Gretha Brink en Jan de Jong door het Rad van Fortuin aangewezen.
Zij moesten “Ontbijt op Bed” in beeld brengen door in zo kort mogelijke tijd NCRV-nacht-kleding aan te trekken. Gretha moest in bed plaats nemen en Jan mocht met het bed over een parcours rijden, waarbij Gretha enorme beschuiten en theekopjes moest verzamelen.
Het Harlinger duo eindigde op de laatste plaats doordat Jan er wel heel lang over deed om een pyjamajasje aan te trekken.
In de volgende weken keek de onfortuinlijke De Jong weinig mensen in Harlingen op straat aan.
De zeskampploeg had vooral medelijden met Jan en zijn gezin. Als pleister op de wonde werd de familie een taart gestuurd met opschrift “Laat ze maar praten…”
Voor het oog van 5 miljoen kijkers werd Harlingen in deze eerste 80 minuten durende wedstrijd vierde dankzij de individuele prestaties van de doe-het-zelver én de superzeskamper.
De rekenaars in Harlingen bleven optimistisch. Het moest mogelijk zijn om met een goede prestatie bij de tweede en laatste competitiewedstrijd een finaleplaats in Ahoy Rotterdam te bemachtigen.
Rijnhal Arnhem
Het tweede competitieduel was op 17 november 1973 in de Rijnhal in Arnhem.
En daar in Arnhem begon de victorie!
Harlingen werd drie maal tweede in het Gouvernantespel (pap voeren), het Steekspel (ridder verslaan) en het Spiraalspel (bal omhoog brengen).
De supporters werden derde en de doe-het-zelver vijfde. Super-Zeskamper won (natuurlijk!) opnieuw van zijn soortgenoten.
Zo werd Harlingen in de Rijnhal niet alleen de winnaar van de wedstrijd, maar ook door een beter gemiddelde de winnaar van de competitie. Nummer 1 Harlingen en nummer 2 Gendringen plaatsten zich voor de finale in Rotterdam.
20 weken wachten op finale
En toen begon het lange wachten: 20 weken, 140 dagen tot de finale in Ahoy Rotterdam.
Met de zekerheid van ook een internationale wedstrijd moest er opnieuw actie gevoerd worden. De gemeente schonk 1.500 gulden.
Zeskampsuiker
Een supermarkt gaf een kwartje per verkocht pak Zeskampsuiker.
Een nieuwe sticker voor Spel Zonder Grenzen werd voor 1 gulden verkocht.
De geldthermometer in de Harlinger Courant hield de stand bij van de inzamelingsacties.
Captain Melle Postema legde wegens drukke werkzaamheden zijn functie neer en werd opgevolgd door Sip Luxwolda. Gerrit Bontes werd nu de trainer.
Op 6 april was de finale in Ahoy. In Rotterdam moesten Harlingen en Gendringen de strijd voeren met de winnaars van de andere groepen, Anlo, Andijk, Mill en Wierden.
Voor de supporters werd een busreis georganiseerd. Harlingers betaalden 10 gulden voor de bustrip en de toegangskaart voor Ahoy kostte 4 gulden.
Milieu centraal in finale
Het milieu stond centraal in de finale. Harlingen werd tweede in het Straatvegerspel, vierde in de Wasserij en bij het Vuilnisemmers ophalen en vijfde bij een spel met Vuilnismand en Blikjes.
Ook deze keer was Super-zeskamper Siete Wouters weer onverslaanbaar.
Geheim wapen: Springen!
Voor het slotspel, een estafette, bleken de Harlingers nóg een geheim wapen te hebben.
Snelwandelaars met de voeten aan elkaar gebonden, hadden thuis tot in den treure geoefend en dat bleek een doorslaand succes toen ze zich in plaats van lopend, springend vooruit bewogen.
Dat was de basis voor de overwinning op dit spel en dat gaf uiteindelijk een tweede plaats in deze landelijke finale.
Aix les Bains
Harlingen mocht na winnaar Mill als tweede kiezen naar welk land men wilde afreizen.
Het werd Frankrijk, waar op 7 augustus 1974 in Aix les Bains werd deelgenomen aan Spel zonder Grenzen.
Huldiging in nachtelijk Harlingen
Het is bij mijn weten de afgelopen 50 jaar maar één keer gebeurd dat heel Harlingen compleet met het Stedelijk Muziekkorps midden in de nacht een feest bouwde.
Dat feest was in de nacht van zaterdag op zondag 6 op 7 april 1974 na het behalen van de tweede prijs in een kolkend Ahoy Sportpaleis.
De Zeskampploeg en de 250 meegereisde supporters kwamen samen met honderden juichende Harlingers bij Trebol.
Daar werden toespraken gehouden door voorzitter Boy van Raan, wethouder Wiebe van Dijk, ondernemersvoorzitter Oepke Smeding en Rienk Posthuma, die als voorzitter van het Stedelijk Muziekkorps dat korps persoonlijk uit bed had gehouden.
De burgemeester had persoonlijk al geregeld dat Trebol zich die nacht niet aan de sluitingstijden hoefde te houden.
Opnieuw wachten
Het duurde weer vier maanden voordat de Harlinger Zeskampers zich in Spel zonder Grenzen internationaal mochten meten met zes teams uit Engeland, België, Zwitserland, Frankrijk, Duitsland en Italië.
In die maanden gebeurde natuurlijk weer van alles. Het team trainde intensief door en Gerrit Bontes werd als nieuwe coach aangesteld, omdat Sip Luxwolda in zijn bar De Tobbe moest blijven.
Hoofddoel: De Fransen verslaan!
Aangekomen in het 35 graden warme Aix les Bains werd al snel duidelijk dat er door de organisatoren nogal wat zaken moesten worden geregeld. Het Harlinger team werd op verschillende locaties ondergebracht en het eten was de eerste dag niet om over naar huis te schrijven.
Bovendien werd al snel duidelijk dat de Franse ploeg werd voorgetrokken. Een Nederlandse toerist had dat gezien en vertelde het zakelijk leider Aeger Bouma. De bevestiging volgde toen de Harlingers op excursie waren en vanaf een berg de Fransen zagen oefenen op een belangrijk spel dat als rode draad gepland stond.
De Fransen waren van plan om op dit spel een joker in te zetten en daarmee extra punten te scoren. In een wedstrijdoverleg tussen de organisatoren, programmamakers en coaches werd daar een stokje voor gestoken.
De andere teams waren nu extra gemotiveerd om de Fransen, die altijd in eigen land hadden gewonnen, nu toch echt te verslaan op deze legendarische woensdag 7 augustus 1974.
Snelste slak brengt overwinning
En dat lukte, vlak voor het einde van dit Spel zonder Grenzen, toen Johan Roukema uiterst relaxed als slak verkleed een gladde helling beklom.
Eerst gingen de Franse en Nederlandse slak vrijwel gelijk op. Toen nam de Fransman een kleine voorsprong. Roukema ging rustig in een slakkengang door naar boven.
Maar plotseling gleed de Franse escargot terug naar beneden. Zo won Harlingen deze slakkenrace én werd daarmee de eerste niet-Franse ploeg die in Frankrijk Spel zonder Grenzen won!
Toen het scorebord de uitslag toonde, stormden de Ouwe Seunen naar het schavot waar captain Gerrit Bontes de trofee in ontvangst nam en daarna kon een duik in het zwembad van ploeg, coach én NCRV-officials niet uitblijven!
Vreugdetranen
Na afloop lieten veel van hen hun tranen de vrije loop.
De toen 44-jarige Tjalling Dijkstra was één van hen. De sportman vatte het kernachtig samen: “Het was een belevenis, een avontuur dat ik nooit meer in mijn leven zal beleven!”
Harlingen ontplofte
Maar ook het thuisfront met als thuisbasis café De Tobbe van Sip Luxwolda op de Lanen vierde uitbundig feest. Iedereen stak de koppen bij elkaar. Er moest een huldiging komen, een rondrit en een feest in Trebol.
Op vrijdagavond 9 augustus 1974 wachtte iedereen het enige echte kampioensteam dat Harlingen ooit gekend heeft op.
Bij het station stonden wel duizend enthousiaste Harlingers te wachten tot de bus vanaf de Kimswerderweg de Stationsweg opdraaide.
Het luidkeelse gejuich zou de eerste uren niet meer verstommen.
