Hoe groot is de kans dat wij in Harlingen wateroverlast krijgen? Die vraag stelde ik mijzelf toen ik deze zomer zat te kijken naar de overstromingen in Zuid-Limburg en later ook zag dat overmatige regenval overlast bezorgde in onze eigen provincie.
In Harlingen kan waterdreiging van twee kanten komen, uit de zee en uit de lucht.
Plotseling herinnerde ik mij een beeld ergens eind negentiger jaren. Wethouder Piet Waaijer, die in een nieuw aangelegde rioolbuis in de Nolensstraat verdween.
Een 200 meter lange betonnen koker met een diameter van anderhalve meter. Licht gebogen liep Waaijer door de nieuw aan te leggen afwatering van het Oosterpark. En die dikke buis was nog maar een klein onderdeel van het nieuwe rioleringsstelsel dat voor een geraamde 9 miljoen gulden zou worden aangelegd.
Wateroverlast door regenval
De aanleg van het nieuwe rioolstelsel, speciaal voor de afvoer van regenwater, ging dus al in de vorige eeuw van start. Er werden in die tijd zogenoemde ondergrondse “bergbezinkbassins” aangelegd, die het regenwater moesten opvangen. Maar het zou nog meer dan 10 jaar duren voordat Harlingen werd verrijkt met een aparte en peperdure regenwaterriolering. Tot 2012 moest de brandweer nog regelmatig uitrukken om water weg te pompen uit lager gelegen delen van het stadscentrum en buitenwijken.
Om dit probleem te verminderen, heeft de gemeente Harlingen in 2013 een apart rioolstelsel aangelegd voor de laaggelegen straten. Dit rioolstelsel wordt op peil gehouden door een eigen rioolgemaal. Er werd toen een extra hemelwaterriool aangelegd, dat met twee grote buizen is aangesloten op de eerder beschreven megabuis in de Nolensstraat. Op dit hemelwaterriool is een groot deel van de hemelwaterafvoeren van de straten en van de daken aangesloten. Hierdoor wordt het hemelwater versneld afgevoerd richting het oppervlaktewater. Daarnaast was het belangrijk om voldoende waterbergingsmogelijkheden aan te leggen.
Er zijn de afgelopen jaren bijvoorbeeld waterbergingen aangelegd op het terrein van de voormalige Jan Ligthartschool, bij speeltuin Bynia State en op het MADI-terrein. Natuurlijk blijven de lage delen van Harlingen gewoon laag, maar dankzij het ingenieuze waterafvoersysteem wordt overlast van regenval door wegpompen voorkomen.
Monitoring van waterpeil
Wetterskip Fryslân doet het peilbeheer van het oppervlaktewater (boezem + polders) en de monitoring hiervan. Ook is er een regenwatermeetpunt in Harlingen dat door het Wetterskip gemonitord wordt. Waterstanden in de riolering worden door de gemeente Harlingen op diverse plekken in het rioolstelsel gemeten. Zodra de riooloverstorten in werking komen, krijgt de gemeente hier meldingen van uit het telemetriesysteem. Dat lijkt dus allemaal goed geregeld!
Zoals uit de kaart voor overstromingsgevoelig gebied blijkt, ligt Harlingen boven NAP en behoort daarmee tot het droogste deel van Fryslân.
29% van Fryslân ligt onder Normaal Amsterdams Peil en dat vraag veel van het Wetterskip, dat met lokale en provinciale gemalen daar voor droge voeten moet zorgen.
Dreiging vanuit zee
In 2009 werd in opdracht van Wetterskip Fryslân een nieuwe waterkering gebouwd. Het laatste stukje zeekering dat op Deltahoogte werd gebracht. Ruim anderhalve meter hoger dan de bestaande muur werd de nieuwe geconstrueerd aan de zeekant van de spoorlijn. De trein rijdt sindsdien aan de landzijde van de keermuur.
Scharnierbare muur
Die nieuwe Deltahoge zeemuur werd flexibel. Bij die ene storm die eens in de 4.000 jaar wordt verwacht, kan de muur zelfs 10 centimeter landinwaarts scharnieren. Op de dijk ontstond een prachtige wandelpromenade die via de keersluis, vanaf de Westerzeedijk en via twee loopbruggen, bereikbaar werd.
Afsluitbare coupure
Een afsluitbare coupure in de dijk zorgt voor een wandel- en fietsverbinding tussen het Havenplein en de Nieuwe Willemshaven. Dat “gat” in de zeewering kan bij hoogwater met een zware schuifdeur elektrisch gesloten worden. Maar voor het geval dat de stroom is uitgevallen, bergt de dijk ook nog eens zware schotten, die in de coupure gehesen kunnen worden.
Kortom, ook tegen dreiging vanuit zee lijkt Harlingen goed beschermd.
Tekst: Wout Gerstel
Foto’s: Archief GPTV