Wie in de zeventiger jaren van de vorige eeuw een huis kocht in de Harlinger binnenstad kreeg steevast de vraag: “Zitten er nog tegels in?” Het was de tijd dat de Zoutslootbuurt getransformeerd werd van achterstandswijk naar woonomgeving voor de “Happy Few”. En ook de gewone Harlingers kregen door dat er geld in hun kelder zat. Die tegeltjes leverden op rommelmarkten en bij opkopers een leuke bijverdienste op. Sommigen sloegen de slag van hun leven.
Fries Blauw Ondernemersinitiatief Harlinger Belevingscentrum over Aardewerk en Tegels
Henk en Maaike Oswald beraamden in hun nieuwbouwwoning aan de Talmastraat de aankoop van het pand Zoutsloot 53. En dat huis opende hun ogen voor de schoonheid van de Harlinger tegels. Henk was vrijwillig archivaris bij het museum Hannemahuis en kwam op een van zijn struuntochten een map met wonderlijk doorgeprikte vellen met tekeningen tegen. Het bleek te gaan om zogenaamde “sponzen” uit de nalatenschap van de fabriek van Van Hulst.
Zij raakten in de ban van het Harlinger aardewerk en niet veel later openden zij in 1972 hun eigen Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek op de Schritsen. Binnen de kortste keren groeiden zij uit deze tot fabriek omgebouwde woning en toen de panden van de Harlinger Courant op de Kleine Voorstraat te koop kwamen, verhuisde het bedrijf daar naar toe.
Bijna een halve eeuw na de start heeft zoon Rikus Oswald een internationaal bedrijf, waar het ambachtelijke proces nog steeds nauwlettend wordt uitgevoerd.
Op de Oude Trekweg is een fabriek gebouwd, waar het hele ambachtelijke handwerkproces meer ruimte kreeg.
FOTO’S: Joachim de Ruijter
De Harlinger Claim…..
Bij Delfts Blauw denkt iedereen direct aan blauw versierd aardewerk. Fries Blauw is ook aardewerk, uit Friesland en veelal uit Harlingen. Vanaf eind 16e eeuw werd in Harlingen aardewerk beschilderd en gebakken. Later volgden Bolsward en Makkum. De klei in de omgeving van deze plaatsen was geschikt om aardewerk en tegels van te maken. En dat is dan ook op grote schaal gebeurd.
Miljoenen tegels en vele duizenden schotels en ander aardewerk vonden hun oorsprong in de Friese fabrieken. De bakermat van de Friese aardewerkindustrie ligt in Harlingen. Hier werd aanvankelijk de veelkleurige majolica techniek gebruikt en later werd er ook tin-glazuuraardewerk gefabriceerd. De fraaie Friese producten vonden vooral in Noord-Europa gretig aftrek.
In Harlingen staat de laatste ambachtelijke aardewerkfabriek van Nederland waar op originele wijze nog tegels en servies worden vervaardigd. Met de zogenaamde majolicatechniek wordt ambachtelijk aardewerk gemaakt, dat tot ver over de landsgrenzen faam geniet.
Iedereen kent Delfts Blauw en het Makkumer aardewerk, terwijl de bakermat van Fries aardewerk in Harlingen ligt en daar nog in volle glorie te beleven is…
Om dit cultureel en ambachtelijk vervaardigd erfgoed aan de Friese kust en voor Harlingen in stand te houden en te laten beleven, is de stichting Fries Blauw opgericht. In de oude fabriek in het historisch centrum van Harlingen wordt een belevingscentrum gecreëerd. Een centrum waar het eeuwenoude ambacht wordt uitgevoerd, kan worden beleefd en waar men zelf een tegel op de majolicawijze kan maken. De Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek is in 2011 verhuisd naar een bedrijventerrein aan de rand van de stad. Hierdoor komt de oude fabriek beschikbaar voor een ambachtelijke en cultuurhistorische ervaring voor een divers publiek: bewoners van hier en bezoekers van elders, oud en jong.
Het komt niet zo vaak voor dat een raadsmeerderheid met een initiatiefvoorstel komt. In februari 2018 beleefde de Harlinger raad zo’n bestuurlijk hoogtepunt met het voorstel om obligaties te kopen voor de realisering van het project Fries Blauw – Harlinger Aardewerk.
Belevingscentrum
de Fries Blauw Experience
Een groep Harlingers wil de oude Harlinger Tegelfabriek transformeren tot een Beleefcentrum waar jaarlijks nu al 6.000 bezoekers naar toe komen. Er is € 350.000 nodig, dat door middel van uitgifte van obligaties werd ingezameld.
Het draagvlak onder Harlingers en oud-Harlingers is ongekend groot. De overigens heel enthousiaste reacties op deze crowdfunding bleven echter steken op € 160.000. En toen kwamen Harlinger Belang, CDA, PvdA, VVD, D66, HOOP en Christen Unie met het voorstel dat de gemeente Harlingen de nog resterende € 190.000 aan obligaties zou kopen.
Natuurlijk werd er nog uitvoerig gediscussieerd over zaken als WOZ-waarde, taxaties, bestuurszetels en dergelijk. Een maand voor de gemeenteraadsverkiezing werd onder voorwaarden ingestemd met deelname in het project Fries Blauw en de aankoop van € 190.000 aan obligaties.
Al in 1598 is melding gemaakt van oprichting van een ‘Gleybackkery’ van Steffen Gunter de Olde in de Raamstraat in Harlingen. Bij de vondst van de ovenfundamenten van deze eerste fabriek werd bij opgravingen in 1987 schotelgoed teruggevonden met het jaartal 1614 erop.
Het nieuwe bezoekers- en belevingscentrum moet in Harlingen het begin- of eindpunt worden van een toeristische keten langs verschillende bezienswaardigheden. Van Fries Blauw, naar het Hannemahuis, door de binnenstad langs detailhandel en horeca naar de Willem Barentszwerf op de Willemshaven en ambachtelijke activiteiten in de havenloodsen met Brouwdok en Zeesleepboot Holland.
Touroperators en busondernemers zijn geïnteresseerd, want in Harlingen ligt een volwaardig dagprogramma voor alle weerstypen binnen bereik!
